یک استاد دانشگاه گفت: با وجود شرایط فعلی حاکم بر فضای کسب وکار ایران، اوضاع کارآفرینی و کسب و کار در دوره پساتحریم تغییر محسوسی نمی‌کند.
دکتر حیدر امیران در گفت و گو با سرویس بازار ایسنا، تفاوت کارآفرینی با سایر رشته‌ها و تخصص‌ها را فرصت‌طلبی و شناسایی فرصت‌ها دانست و افزود: فرد کارآفرین با دیگران نقاط اشتراک زیادی دارد و فقط در یک چیز با آنها وجه افتراق دارد و آن هوش کارآفرینی است که این خود به معنای تشخیص و شناسایی فرصت‌ها خیلی پیش‌تر از اینکه دیگران این فرصت‌ها را ببینند، است.
وی با اشاره به وجود چهار سناریوی احتمالی در مورد شرایط کارآفرینی و کسب وکار در دوره پساتحریم گفت: سناریوی نخست این است که از شرایط پساتحریم استفاده موثری نشود و تغییری در فضای کسب وکار رخ ندهد؛ با این که فرض بهبودی نیز در عملکرد کسب وکارها و کارآفرینان ایجاد نشود.
امیران این سناریو را محتمل‌ترین سناریو در شرایط پساتحریم دانست و افزود: بر این اساس با حصول توافق با ۱+۵ و در نتیجه سرازیر شدن دلارهای بلوکه شده به کشور و برداشته شدن شرایط اضطرار مالی، ایران همه فرصت‌های به وجود آمده از این شرایط را در اختیار شرکت‌ها و برندهای مطرح جهانی قرار داده و با برداشته شدن فشارهای مالی وبازرگانی حاصل از تحریم‌ها، بازار و فرصت‌های جذاب خود را به شرکت‌های چندملیتی واگذار می‌کند.
این کارآفرین ادامه داد: تجربه عملکرد تصمیم‌گیرندگان و کارآفرینان در شرایط عادی نشان می‌دهد که لذت و سهولت واردات، انگیزه هر نوع تلاش برای بهبود فضای کسب وکار را از بین برده است؛ به این معنا که سودهای سرشار حاصل از برگشت سریع پول‌های واردات، فروش محصولات باکیفیت خارجی و تامین نیازها و انتظارت زودگذر مصرف‌کنندگان، تمایل کارآفرینان داخلی را به ارتقای عملکرد و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت از بین می‌برد و عملا خود دلیلی است برای کسب رضایت زودهنگام مردم توسط دولت‌ها، کارآفرینان و شرکت‌ها.
وی اضافه کرد: این موضوع خود را هم در قالب خریدهای دولتی و هم خریدهای عمومی مردم نشان خواهد داد چرا که جامعه ما، چه دولت و چه مردم، به دلیل ضعف عملکرد شرکت‌های داخلی، وفاداری اندکی به برندها و محصولات داخلی داشته و در شرایطی که در اضطرار قرار نداشته باشند و به فرض وجود شرایط برابر، بدوم شک کالای خارجی را به کالای ساخت داخل ترجیح می‌دهند.
امیران، دومین سناریوی احتمالی را استفاده مثبت از شرایط پساتحریم با فرض بهبود فضای کسب و کار در مقابل بهبود نیافتن عملکرد کسب وکارها و کارآفرینان دانست و گفت: این سناریو در صورت وقوع عملا کسب و کارهای داخلی را به سمت بهبود سوق می‌دهد زیرا به هر حال، بهبود شرایط و ورود کشور به دوره رونق موجبات رونق کسب وکارها شده و با تشدید رقابت بین آنها، بنگاه‌هایی که را که ضعیف عمل می‌کنند از گردونه ی رقابت خارج می‌کند به گونه‌ای که بهترین‌ها جای آنها را می‌گیرند.
وی تاکید کرد: بعید است با بهبود فضای کسب وکار، عملکرد شرکت‌ها وکارآفرینان بهبود نیابد اما آنچه که در این حالت محتمل است تبدیل شدن کسب و کارهای وطنی به نمایندگی، عامل و کارگزار شرکت‌های چند ملیتی و برندهای مطرح جهانی مشابه با اتفاقی است که در سال های دهه ۴۰ و۵۰ رخ داد.
به گفته این کارآفرین، شرکت‌های داخلی در این حالت، یا امکان تبدیل شدن به لایه‌های اول تولید و تجارت در کسب و کارهای بین‌المللی را یافته و یا حداقل جزیی از پیچ و مهره‌های این چرخ عظیم می‌شوند.
وی سومین سناریوی محتمل را در شرایط پساتحریم استفاده نکردن از این شرایط برای ارتقای فضای کسب وکار باوجود بهبود عملکرد کسب وکارها و کارآفرینان دانست و افزود: وقوع این احتمال خود به خود تاثیر اندکی بر اقتصاد کشور دارد.
وی توضیح داد: تجربه نشان داده که است که مردم ایران، در شرایط عادی و دسترسی به منابع سرشار نفتی، دست از آینده‌نگری و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت کشیده و بیشتر به اقدامات و برنامه‌های کوتاه‌مدت روی می‌آورند.
این استاددانشگاه افزود: حتی اگر کسب و کارها و شرکت‌ها بی‌اعتنا به فضای کسب و کار کشور اقدام به بهسازی و ارتقای توان درون سازمانی خود بکنند این اقدامات تاثیر اندکی بر قابلیت کشور در استفاده از فرصت‌های بوجود آمده حاصل از توافق دارد چرا که همان شرکت‌هایی که در محیط داخلی خوش درخشیده‌اند به نامزدهای مطرح و اولین گزینه شرکت‌های چندملیتی برای همکاری تبدیل شده و عملا به عنوان پل ورود این شرکت‌ها به کشور عمل می‌کنند.
او ادامه داد: چنین شرکت‌هایی با در اختیار داشتن فرصت‌های به وجود آمده حاصل از دوره پساتحریم، در نهایت بخش عمده‌ای از منافع به وجود آمده و پول آزاد شده کشور را در قالب نمایندگی، در اختیار شرکت‌های چند ملیتی قرار می‌دهند به عبارت دیگر این شرکت‌ها به طور جدی وارد فرآیندهای بلندمدت وریسک‌پذیر سرمایه‌گذاری و تحقیق و توسعه که نیازمند صبر، آینده‌نگری، سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری کارآفرینانه است، نمی‌شوند.
این کارآفرین، چهارمین و کم‌احتمال‌ترین سناریو را استفاده مثبت از شرایط پساتحریم با فرض ارتقا فضای کسب وکار و بهبود عملکرد کسب وکارها و کارآفرینان توصیف کرد و گفت: نخستین نتیجه و پیامد شرایط پساتحریم، آزاد شدن منابع متنابهی از پول ایران است که به طور تخمینی و خوشبینانه فقط پول بلوکه‌شده قابل حصول برای کشور (که می توان روی آن حساب باز کرد )، در بانک‌های خارجی در حدود ۵۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
وی افزود: در صورت آزاد شدن و انتقال این پول به کشور، عملا شاهد شکوفایی کاذب اقتصادی و صرف آن در بخش‌های مصرفی، غیر مولد و شبه کسب وکارها خواهیم بود. به همین دلیل مسئولان ناچار می‌شوند که بخش عمده‌ای از این پول را در مقابل تقاضای سیری‌ناپذیر مصرفی شرکت‌ها و مردم در قالب انواع اعتبار و تسهیلات که عمدتا صرف واردات و تولید و مصرف کالاهای لوکس و غیرضروری می‌شود، اختصاص دهند.
وی بیان کرد: چنانچه، با احتمال بسیار اندک، بتوان از فرصت پیش آمده ناشی از حصول توافق با ۱+۵ استفاده کرده و هم‌زمان با بهبود فضای کسب و کار و ترویج کارآفرینی در سطح کشور، به بهسازی و بهبود عملکرد شرکت‌ها وکسب وکارهای ایرانی از طریق ورود به شبکه جهانی و بین‌المللی کارآفرینی اقدام کرد، این خود به رخداد بسیار مغتنم و با ارزشی منجر می‌شود که می‌تواند منابع ارزی و پولی قابل اتکای کسب درآمد را در اختیار کشور قرارداده و از این طریق نرخ رشد مستمر اقتصادی را برای کشور به ارمغان آورد.
به گفته وی ترویج کارآفرینی از طریق شناسایی و تمرکز بر فرصت‌های خاص و ناب واحتراز جدی از مصرفی یا همه‌کاره شدن کشور، امکان‌پذیر است.
این کارآفرین تاکید کرد: ما نیازمند عنوان و برند خاص خود هستیم به این معنا که باید مشخص شود در کدام حوزه اقتصادی توان سرآمد شدن را داریم چرا که از این طریق می‌توانیم از تزریق غیراستراتژیک منابع مالی خود به همه و یا اکثر حوزه‌های کسب وکار، که در چند سال گذشته اتفاق افتاده و منابع مالی کشور را در تنگنای شدید قرارداده، اجتناب کنیم. زیرا بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا فقط در برخی از حوزه‌های کسب وکار سرمایه‌گذاری کرده‌اند و ما در اکثرآن‌ها .
دکتر امیران گفت: محتمل‌ترین پیامد حصول توافق با ۱+۵، تقویت توان و بازیافت قدرت بازگشت ایران به شبکه جهانی کسب وکار و ثروت‌آفرینی بین‌المللی است؛ فرصتی که چنانچه هوشیارانه و به موقع به آن پرداخته شود، بدون شک تاثیرات شگرفی را بر استفاده بیشینه از ظرفیت‌های به وجود آمده حاصل از توافق دارد و به نظر می‌رسد دولت تدبیر و امید توانایی آن را دارا باشد.
وی افزود: بدون شک در این حالت اجتناب مدیران اقتصادی و سیاسی کشور از اقدامات عوام‌گرایانه و عدم تلاش آنها برای کسب خواسته‌ها و انتظارت زودگذراجتماع، برآورده نشدن انتظارت مصرفی جامعه و در مقابل توجه هرچه بیشترکشور به بهبود فضای کسب وکار و توسعه و ترویج نهضت کارآفرینی، از طریق برداشتن به موقع و قاطع انواع موانع و مقررات دست و پاگیر وحتی بسیاری از مجوزهای به ظاهر موجه و در عین حال محدودکننده و مخرب، و حذف کامل بوروکراسی سنگین وکمرشکن و ضد کارآفرینی موجود، فرصتی مغتنم برای بهره‌برداری کامل از این شرایط است که متاسفانه رخداد این شرایط زیاد محتمل به نظر نمی‌رسد .
این استاد دانشگاه تاکید کرد: استفاده از فرصت‌های جذاب و بالقوه نهفته در شرایط پسا تحریم، مستلزم برنامه‌ریزی دقیق و همه جانبه دولت، مجلس محترم و ملت است؛ فرصت‌هایی که چنانچه هوشمندانه مورد توجه و بهره برداری قرار گیرند، خود مولد امتیازات و مزیت‌های متعددی برای کشور خواهند بود .
امیران اظهار کرد: بدون شک، در شرایطی که تولید، عرضه و بازاریابی و اصولا همه جوانب و ابعاد کارآفرینی، جهانی و شبکه‌ای شده است، فرصت‌های به دست آمده حاصل از این توافق، ایران را در شبکه جهانی کارآفرینی وارد کرده و ظرفیت‌های نهفته در آن را در اختیار کشور قرار می‌دهد.
وی اظهار کرد: ایران با برخورداری از منابع خدادادی و نیروی انسانی توانمند و ماهر خود، توانایی آن را دارد که نقشی فعال و اثرگذار را در شبکه کارآفرینی و کسب وکار جهانی ایفا کند به گونه‌ای که در حال حاضر نیز با وجود انواع تحریم‌ها وفشارها و موانع عملا در فهرست ۲۰ کشور برتر اقتصادی دنیا از لحاظ تولید ناخالص داخلی قرار دارد و در مورد بسیاری از کالاها وخدمات از فرصت‌های فراوان و بازارهای بزرگی برخوردار است که اینها همه برای هر برنامه کارآفرینی در سطح ملی بسان قوای محرکه بزرگ و اثرگذار عمل می‌کنند، زیرا ایران، بهشت فرصت‌ها است.
